Құрманғазы Сағырбаев (1823–1896)
Құрманғазы Сағырбаев XIX ғасырдың басында дүниеге келген, бірақ өзінен кейін шын мәнінде өшпес туындылар қалдырып, ғасырлар өткеннен кейін өтті. Оның есімі консерватория, Музыкалық топтар мен мәдениет сарайлары, елді мекендер, алаңдар мен көшелер. Атырауда Құрманғазы ескерткіші 2000 жылы 4 шілдеде ашылды, екіншісі 2008 жылы Астрахан облысының Алтынжар ауылында пайда болды. 2012 жылғы 18 сәуірде республиканың мәдени астанасы-Алматы қаласында көрнекті композиторға арналған тағы бір ескерткіш ашылды.
Құрманғазы-дарынды музыкант және жан-жақты тұлға. Мамандар күйшінің нақты туған күні (1806, 1818, 1823 жылдар деп аталады) туралы дауласа алады, алайда оның Қазақ ұлттық музыкасының негізін қалаған, азаматтық ұстанымы берік адам болған, ал замандастары оны дала сиқыршысы деп атаған деген пікірде. Құрманғазының күйлері басқа авторлардың шығармалары ішінде әрқашанда оқшау тұрған. Негізінен Батыс Қазақстан тұрғындарына тән бұл эмоционалдылық, мәнерлілік ұлы қазақ композиторының туындыларында тамаша көрініс тапқан. Бірақ, сонымен бірге, осы толқынысты дыбыстарда біз оның отандастары үшін қайғыға толы ыстық жүрегінің үнін естіп қана қоймай, Отанға деген сүйіспеншілікті, өз халқымыз үшін мақтаныш сезімін сезінеміз
Құрманғазы орыс прогрессивті мәдениеті өкілдерімен таныс болды
Құрманғазы орыс прогрессивті мәдениетінің өкілдерімен — қазақ музыкасы, музыканттары мен халық аспаптары туралы материал жинаған филологтармен, тарихшылармен, этнографтармен таныс болды. Құрманғазы Сағырбаевтың замандасы Орал журналисті әрі ақыны Никита Савичев «Уральские войсковые ведомости» газетінде былай деп жазды: «Сағырбаев — сирек кездесетін музыкалық жан, егер ол еуропалық білім алса, онда ол музыкалық әлемде бірінші дәрежелі жұлдыз болар еді…» күй «Лаушкен» Құрманғазыны өмірінің қиын сәттерінде көмектескен орыс досына арнады. Оның достық сезімдері «Машина», «Перовский марш» және басқа да күйлерде көрініс табады.
1862 жылы Құрманғазы күйші Дәулеткереймен танысады. Екі импровизатор да бір-біріне айтарлықтай әсер етті. Дәулеткерейдің Құрманғазының «Бұлбұл» күйі өзінің репертуарына енді. Құрманғазы шығармашылығының шыңы – «Сары-Арқа» күйі болып табылады, ол қазақ даласының кең-байтақ даласын бояйды. Құрманғазының шәкірттері мен ізбасарлары көп жағдайда сол уақыттың музыкалық техникасын дамытатын ойынның ерекше тәсілдерін мұқият қабылдап, әзірледі. Олардың арасында Махамбет Өтемісов, Дина Нұрпейісова, Ерғали Есжанов және т.б. болды.
